ATOPIK DERMATIT

Dermatologiya va venerologiya byulleteni, № 6/2007

ATOPIK DЕRMATIT: PATOGЕNЕZINING O‘ZIGA XOSLIGI HAMDA PANTOGAM VA BIOTINDAN FOYDALANISH ORQALI KOMPLЕKS DAVOLASHNING YANGI USULI

L. Tishenko, N. V. Markina, L. D. Tishenko, G. I. Shishkina, N. S. Sergeyeva, N. V. Yefanova

Umuman olganda, atopik dermatit (AD) og‘ir va juda keng tarqalgan kasallik bo‘lib, uning etiologiyasi va patogenezi hali ham yaxshi o‘rganilmagan [1, 3, 7]. Ko‘pincha, bu kasallik erta bolalikdan boshlanadi va vaqti-vaqti bilan qichishish bilan tavsiflanadi, keyin terida eritema, papula va urtikar elementlar shaklida polimorf toshmalar paydo bo‘ladi. Ba’zi bemorlarda ko‘rish o‘tkiriligining pasayishi va Andogskiy simptomi rivojlanishi mumkin [5, 6]. Afsuski, hozirgi kunga qadar AD bilan og‘rigan bemorlarni samarali davolash usullari mavjud emas. Shu munosabat bilan so‘nggi paytlarda ushbu kasallikning patogenezida muhim rol o‘ynashi ma’lum bo‘lgan kofermentlarga, yangi avlod vitaminlariga katta e’tibor qaratilmoqda [2-4].

Kuzatuv ostida 20 yoshdan 38 yoshgacha bo‘lgan va uzoq vaqt davomida (10 yildan ortiq) AD bilan og‘rigan 43 kishi bo‘lgan. Tekshiruvlar paytida oqsillar (koferment) va qondagi pantotenik kislota (B5 vitamini) va biotinning (vitamin B8) umumiy shakllari bilan bog‘liq bo‘lgan va erkin holatdagi sezilarli buzilishlar aniqlandi. Ma’lum bo‘lishicha, ADning kuchayishi rivojlanishining turli bosqichlarida vitaminlarning ushbu shakllarining tarkibi sezilarli darajada farq qildi. Shunday qilib, remissiya davrida qondagi pantotenik kislota va biotinning erkin va umumiy shakllari normaga to‘g‘ri keldi. Shu bilan birga, qondagi ushbu vitaminlarning oqsil (koferment)  bilan bog‘langan shakli darajasi 1,3 baravar kamaydi (B5 vitamini – 79,6 ± 3,1 mkg%, B8 vitamini – 21,5 ± 3,3 ng%) , 104,0±1,8 µg% va 28,2±0,2 ng% me’yorga mos ravishda). Kasallikning kuchayishi boshlanishidan oldin, bu vitaminlarning qondagi erkin shakli tarkibi normal chegaralarda o‘zgarib turdi, pantotenik kislota va biotinning oqsil bilan bog‘langan shakli darajasi esa 1,7 va 1,5 baravar mos ravishda  kamaygan.

Kasallik kuchaygan paytdan boshlab 2-7 kun (1-hafta) qonda bu vitaminlarning erkin shakli darajasi (!) 1,2 va 1,6 marta (125,5±11,3 mkg% va 44, 9) ortdi (!). ±2,1 ng%, 104,0±1,6 µg% va 28,1±0,2 ng% me’yorga mos ravishda). Shu bilan birga, tekshirilgan bemorlarning qonida pantotenik kislota va biotinning erkin shakli ortiqcha bo‘lishiga qaramay, qondagi o‘rganilayotgan vitaminlarning oqsil bilan bog‘langan shakli darajasi oshmadi, lekin pasayishda davom etdi ( mos ravishda 2,1 va 2,7 marta). Prof. T.T. Berezova va prof. A.L. Tishenkolarning fikriga ko‘ra  bu vitaminlarning oqsil shakllari bilan bog‘liq biotransformatsiya jarayonlarining buzilishi bilan bog‘liq. Shu bilan birga, AD bilan og‘rigan bemorlarning tanasida o‘rganilayotgan vitaminlarning erkin shakllarining ortiqcha miqdori o‘sib boradi. Biroq, ba’zi, ammo noaniq sabablarga ko‘ra, bu vitaminlar bemorning tanasi uchun yangi va o‘ta muhim sifatga – koferment shakliga aylanmaydi. Natijada, AD bilan og‘rigan bemorlarning tanasida kasallikning kuchayishi paytida, dastlab pantotenik kislota va biotinning o‘zining koferment holatida shakllana olmaydigan erkin shakllarining konsentratsiyasi oshadi, bu esa ushbu vitaminlar holatidagi  paradoksal holatning rivojlanishiga olib keladi.

Shunday qilib, AD bilan og‘rigan bemorlarning organizmida kasallikning kuchayishining birinchi bosqichida o‘rganilayotgan vitaminlarning erkin shakllarining ortiqchaligi aniqlanadi, lekin shu bilan birga, bu vitaminlarning yetishmasligini ko‘rsatadigan ba’zi klinik belgilar kuzatiladi. Bularga umumiy zaiflik, bosh og‘rig‘i, xotirani pasayishi, asabiylashish, baland tovushlarga, musiqa va shovqinlarga toqat qilolmaslik, erta oqarib ketish, siydik pufagi sfinkterining zaifligi, tirnoq plastinkalarining yupqalashishi va mo‘rtlashishi, jinsiy zaiflik, ereksiya zaiflashuvi va erta eyakulyatsiya kabilar kiradi. Ushbu alomatlar ko‘pincha pantotenik kislota yetishmasligi natijasida kuzatiladi.

Shu bilan birga, biotin yetishmovchiligi quruq teri, letargiya, apatiya, depressiya, uyquchanlik, ko‘ngil aynishi, ishtahaning va tana vaznining kamayishi, terining rangparligi, soch to‘kilishi, terining giperesteziyasi, mushaklarning og‘rig‘i, shish va til papillasining atrofiyasi va boshqalar kabi belgilar bilan namoyon bo‘ladi.

Keyinchalik, kuchaygan paytdan boshlab 8-14-kuni (2-hafta) AD bilan og‘rigan bemorlarning qonida B5 va B8 vitaminlari erkin shakli tarkibining keskin (mos ravishda 1,5 va 2,4 marta) pasayishi (!) kuzatiladi. Prof. A.L. Tishenkoning so‘zlariga ko‘ra, ko‘rsatilgan ushbu vitaminlarning erkin shakli holatidagi bu o‘zgarishlarni vitaminlarning ortiqcha erkin shakliga tananing “mudofaa reaksiyasi” yoki tanadagi ortiqcha vitaminlardan tanani himoya qilishning “paradoksal ta’siri” sifatida ko‘rish kerak.

Taxmin qilish mumkinki, bu ta’sir vitaminlar balansida ma’lum bir barqarorlikni ta’minlaydigan inson organizmidagi “vitaminlarni o‘z-o‘zini boshqarish tizimi” bilan bog‘liq.

Shu bilan birga, kasallikning kuchayishining ushbu bosqichida, qonda pantotenik kislota va biotinning oqsil bilan bog‘langan shakli yetishmovchiligi kuchayishda davom etmoqda. Qondagi B5 vitaminining ushbu shakli miqdori 2,4 baravar (43,3 ± 2,6 mkg%) va B8 vitaminining oqsil bilan bog‘langan shakli darajasi 3,3 baravar (8,6 ± 1,4 ng%) kamaydi.

Biz pantotenik kislota va biotinning shakllarining oqsil (koferment)  bilan bog‘liq yetishmasligi AD bilan og‘rigan bemorlarning tanasida kasallikning qaytalanishidan oldin 2-3 oy davomida rivojlana boshlashini ko‘rsatdik. Ushbu vitaminlarning oqsil (koferment) bilan bog‘liq shakli darajasining maksimal (mos ravishda 1,7 va 1,5 baravar) kamayishi AD bilan og‘rigan bemorlarda kasallikning kuchayishidan oldingi –  “kuchayishning boshlanishidan oldin” so‘nggi hafta davomida kuzatildi. Olingan ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, pantotenik kislota va biotin preparatlarini AD bilan og‘rigan bemorlarga nafaqat davolash maqsadida, balki profilaktika maqsadida ham – kasallikning kuchayishi boshlanishidan oldingi davrda buyurish tavsiya etiladi.

Shu munosabat bilan, AD (asosiy guruh) bilan og‘rigan 30 ta bemorga AD kuchayishidan oldin 1-2 oy davomida biz Rossiyada ishlab chiqarilgan B5 vitamini preparatini – pantogam 1 g (0,5 g dan 2 tabletka) kuniga 1 marta ovqatdan 15 daqiqa keyin va 1 mg (1 ml ning 0,1% eritmasi) biotin preparatini mushak ichiga, har kuni davolash kursi uchun 15-20 inyeksiyagacha buyurdik. Inyeksiya tugagandan so‘ng, ovqatdan 15-30 daqiqa keyin 0,5 g gopantam, kuniga 1 marta ovqatdan 0,5 soat oldin 0,3-0,6 g (2 yoki 4 tabletka) sikloferon bilan bir vaqtda kuniga 1 marta ovqatdan oldin 10 mg (0,005 g dan 2 tabletka) biotin  tabletka shaklida og‘iz orqali yuboriladi.

Taqqoslash guruhida AD bilan og‘rigan 13 ta bemor Moskvadagi dermatologik klinikalar sharoitida B guruhi vitaminlarining koferment bo‘lmagan preparatlaridan foydalangan holda qabul qilingan davolanish o‘tkazishdi. Asosiy guruhda barqaror remissiya ko‘rinishidagi klinik tiklanish AD bilan og‘rigan bemorlarning 28 tasida (93,3%) kuzatildi. Bu B guruhi vitaminlarining koferment bo‘lmagan preparatlari bilan davolangan nazorat guruhidagi shunga o‘xshash bemorlarga qaraganda 2,4 baravar yuqori.

Shunday qilib, tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, qishda AD bilan og‘rigan bemorlarning asosiy guruhida kasallikning kuchayishi 30 kishidan faqat 8 tasida (26,6%), nazorat guruhidagi 13 bemordan esa bunday profilaktik davolash muolajasi olmagan, ADning kuchayishi 12 kishida (92,3%) da kuzatildi, ya’ni. 3,5 marta tez-tez.

Biz taklif qilgan usul bo‘yicha davolanish jarayonida qondagi pantotenik kislota va biotin miqdori normallashdi, bu nazorat guruhidagi bemorlarda kuzatilmadi. Pantotenik kislota va biotin yetishmovchiligini eng ko‘p pantotenik kislotaga boy mol go‘shti, jigari va buyraklari, treska, seld, loviya, no‘xat, grechka, “Hercules” suli yormasi va gulkaramni iste’mol qilish orqali ham bartaraf etish mumkin. Biotin, shuningdek, ko‘pincha treska jigarida, cho‘chqa go‘shti va mol go‘shti, jigarida, soya va yeryong‘oqda mavjud. Hozirgi vaqtda ushbu vitaminlarni o‘z ichiga olgan va kattalar va bolalarda profilaktika maqsadida foydalanish uchun rasman tasdiqlangan polivitaminli preparatlarning katta guruhi mavjud.

Adabiyotlar

Markina N. V., Tishenko A. L. Kompleksnoye protivoretsidivnoye lecheniye atopicheskogo dermatita u shkolnikov v ambulatornix usloviyax i status vitaminov riboflavina i pantotenovoy kisloti. Mejdunarodnaya nauchno-prakticheskaya konferensiya po probleme fizicheskogo vospitaniya uchashixsya, 14-ya: Materiali. – Kolomna, 2006;38-39.

Malaxov G. V., Stefanova A. N., Yefanova N. V., Tishenko A. L. Nasledstvennie formi psoriaza, obuslovlennie nedostatochnostyu biotina. Nauchno-prakticheskaya konferensiya «Novie lekarstvennie preparati v praktike dermatovenerologa»: Materiali. – M.: MMA im. I. M. Sechenova, 2002;64-66.

Sporisheva Ye. V., Tishenko L. D. Perspektivi primeneniya kofermentov pri lechenii nekotorix xronicheski retsidiviruyushix dermatozov. Nauchno-prakticheskaya konferensiya «Terapiya sotsialno znachimix zabolevaniy v dermatovenerologii», 4-ya. – M.: MMA im. I.M. Sechenova, 2004;179-180.

 Stefanova A. N. Defitsit kofermentnix form tiamina — odna iz prichin obostreniya psoriaza u alkogolzavisimix bolnix. Mejdunarodnaya nauchno-prakticheskaya konferensiya «Zdorove i obrazovaniye v XXI veke»: Materiali. – M., 2003;591-591.

Tishenko L. D. Vitamini i kofermenti. Chast I. (566 voprosov i otvetov). – M., 2002;220.

 Tishenko A. L., Tishenko L. D., Metelskiy A. V. i dr. Praktikum po dermatovenerologii: Uchebnoye posobiye. – M.: RUDN,1999;164.

Shaxova A. S., Sergeyeva N. S. Sistema vitaminnoy samoregulyatsii i opit lecheniya psoriaza sikloferonom v komplekse s vitaminom «A» i nekotorimi kofermentami vitaminov gruppi V: Nauchno-prakticheskaya konferensiya. «Chastnie voprosi dermatovenerologii»: Materiali. – Saratov, 2006;98-99.